Poradnik
Aukcja koni okiem prawnika
Już w dniach 4-7 grudnia 2014 r. wszyscy zainteresowani będą mieli okazję uczestniczyć w organizowanej w trakcie zawodów Cavaliada Poznań przez PZHK, ANR, MTP i Polturf aukcji "Teraz Polskie Konie".
Jakie aspekty prawne wiążą się z organizacją aukcji i o czym powinni wiedzieć jej uczestnicy? Odpowiedzi na te pytania znajdą Państwo w artykule, w którym omówione zostały najważniejsze przepisy prawne dotyczące aukcji oraz najistotniejsze postanowienia Warunków Aukcji ("Warunki") przedstawionych przez organizatorów.
Aukcja w świetle prawa
Aukcja stanowi jeden z kodeksowych trybów zawarcia umowy.
Zdaniem niektórych przedstawicieli nauki prawa organizator aukcji kieruje do oznaczonego kręgu adresatów zaproszenie do składania ofert dotyczących proponowanej umowy, spośród których dokonuje wyboru oferty najkorzystniejszej (W. Robaczyński w: Kodeks Cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, wyd. 2, Lex 2014).
Podczas gdy inni autorzy twierdzą, że organizator aukcji kieruje do jej potencjalnych uczestników ofertę zawarcia umowy, zaś oferty złożone przez wspomnianych uczestników stanowią akceptację oferty organizatora (Z. Radwański w: System Prawa Prywatnego, t. 2, Suplement, Warszawa 2008, s. 362).
To z pozoru czysto teoretyczne rozróżnienie ma doniosłe znaczenie praktyczne przy okazji ustalania zakresu związania ofertą.
Przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące aukcji mają charakter dyspozytywny, co oznacza, że co do zasady organizator aukcji dysponuje szerokim zakresem swobody w kształtowaniu jej trybu i warunków.
Zwraca się jednak uwagę, że z natury danego stosunku zobowiązaniowego mogą wynikać pewne ograniczenia swobody organizatora, wobec czego niedopuszczalne jest np. umieszczenie w ogłoszeniu zastrzeżenia prawa odstąpienia organizatora od umowy zawartej w tym trybie (Z. Radwański w: System…, s. 62).
Warunki aukcji "Teraz Polskie Konie" określające m.in. jej tryb znaleźć można pod adresem http://horse-sport.home.pl/aukcja/data/documents/Cavaliada_warunki=20aukcji_2014.pdf
W kwestii pojęcia organizatora aukcji część autorów uważa, że może nim być jedynie podmiot zainteresowany zawarciem umowy, a więc w założeniu przyszła strona umowy, czyli w tym wypadku obecni właściciele koni. Większość stoi jednak na stanowisku, że organizatorem aukcji może być także przedsiębiorca zajmujący się prowadzeniem aukcji (W. Robaczyński w: Kodeks …).
W przypadku aukcji „Teraz Polskie Konie” zgodnie z Warunkami organizatorem w znaczeniu kodeksowym jest firma Polturf Barbara Mazur ("Organizator").
Wadium
Organizator aukcji może zastrzec, że warunkiem wzięcia w niej udziału jest wpłata odpowiedniego wadium, czyli kwoty pieniężnej na zabezpieczenie.
Zgodnie z Warunkami wpłacenie wadium upoważnia do wzięcia udziału w licytacji każdego konia i jest równoznaczne z akceptacją Warunków. Organizator zastrzegł również, że wpłacone wadium zostanie zaliczone na poczet ceny zakupu konia. Pozostałym uczestnikom aukcji, których oferty nie zostały wybrane, wadium zostanie zwrócone.
Kodeks cywilny przewiduje, że w przypadku uchylania się od zawarcia umowy przez uczestnika aukcji, jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji ma prawo zachować wadium. Jeżeli natomiast to organizator aukcji uchyla się od zawarcia umowy, uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.
Zagadnieniem spornym jest, czy zastrzeżenie wadium wyłącza możliwość dochodzenia zawarcia umowy. Przychylamy się jednak do stanowiska, zgodnie z którym "fakt zastrzeżenia i wniesienia wadium nie oznacza pozbawienia roszczenia o zawarcie umowy" (M. Jasiakiewicz, K. Oplustil w: Prawo umów handlowych, t. 5, System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, s. 230–231).
Tak również zadecydował Sąd Apelacyjny w Gdańsku (wyrok SA w Gdańsku z dnia 29 czerwca 2012 r., V ACa 573/12, Lex nr 1232563), stwierdzając, że w sytuacji gdy organizator aukcji uchyla się od zawarcia umowy, uczestnikowi którego oferta została wyłoniona, przysługuje wybór pomiędzy roszczeniem o zawarcie umowy a żądaniem zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.
Licytacja i sprzedaż
Zgodnie z Warunkami licytacja będzie prowadzona systemem przetargu ofert. Minimalne postąpienie, czyli kwota, o którą można "przebić" poprzednika została ustalona na 1000 zł.
Sprzedaż co do zasady następuje z chwilą przybicia i jeżeli w Warunkach nie zastrzeżono inaczej dotyczy najkorzystniejszej oferty. Aukcja może się nie zakończyć przybiciem jedynie, gdy zawarto takie zastrzeżenie w Warunkach.
Wprzypadku aukcji "Teraz Polskie Konie" za takie zastrzeżenie należałoby rozumieć pkt. 10 Warunków zgodnie z którym "Organizator zastrzega sobie prawo do nie przyjęcia jakiejkolwiek oferty zakupu, a także do anulowania licytacji, bez podania przyczyny".
Przedstawiciele nauki prawa w większości opowiadają się za związaniem organizatora wynikiem aukcji w braku odmiennych zastrzeżeń w warunkach.
Co do zasady w takich sytuacjach możliwe jest wystąpienie do sądu o wydanie orzeczenia sądowego zastępującego oświadczenie woli organizatora.
Unieważnienie umowy
W przypadku, w którym uda się ustalić, że na wynik aukcji wpływ miało czyjeś działanie będące w sprzeczności z prawem albo dobrymi obyczajami, uczestnicy i organizator mogą żądać unieważnienia umowy.
O sprzeczności z prawem można mówić np. w obliczu próby przekupienia innych uczestników aukcji lub organizatora, albo gróźb kierowanych pod adresem pozostałych uczestników.
Podobnie należałoby traktować oszustwo co do cech przedmiotu oferowanego do sprzedaży. Organizator oczywiście zapewnia możliwość zbadania koni wystawionych na aukcję, ale jeżeli zatajone zostałyby ich istotne wady, takie jak przewlekłe choroby, czy narowy, to byłaby to podstawa do unieważnienia umowy sprzedaży.
Podsumowując, Kodeks cywilny zapewnia ochronę zarówno organizatora jak i uczestników aukcji, jednakże większość postanowień kodeksowych może zostać zmodyfikowana przez organizatora w warunkach aukcji. Dlatego też przed przystąpieniem do licytacji zachęcamy do zapoznania się z opublikowanymi Warunkami.
Anita Garnuszek - aplikant adwokacki i Agnieszka Cwajna - radca prawny
Lexhippica.pl – prawo dla pasjonatów koni i jeździectwa
Copyright © 2014 Anita Garnuszek. Wszelkie prawa zastrzeżone.